W 81-szą rocznicę niemieckiego mordu na Forcie III. Cienie chmur nad pomordowanymi

2025-08-04 1:24:13

W niedzielę 27 lipca uczciliśmy 81-szą rocznicę zbiorowego mordu niemieckiego na polskich więźniach Fortu III pod Pomiechówkiem. Nad placem, który niegdyś był świadkiem egzekucji, w tym roku też krążyły czarne chmury. Słońce wyjrzało jedynie na czas uroczystości, jakby i ono chciało przyłączyć się do oddania czci tym, którzy za Ojczyznę oddali życie.

Uroczystości rozpoczęła Msza polowa sprawowana na tymczasowym ołtarzu ustawionym na wojskowych pojazdach, koncelebrowana przez br. Dariusza Miastowskiego i ks. ppłk. Marcina Czeropskiego. W milczącym skupieniu, w cieniu białych krzyży na cmentarzu ofiar kryjącym szczątki tysięcy zamordowanych, wygłoszono kazanie i przemówienia pełne refleksji nad historią. Kulminacją stał się Apel Pamięci – echo formacji zbrojnych – po którym złożono wieńce i kwiaty. Odczytano także listy od ministra obrony narodowej oraz europosła PiS, Tobiasza Bocheńskiego. Pokaz historycznych pojazdów Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie zorganizowany przez Jeep Willys Club Polska przeniósł uczestników w wojenną rzeczywistość. Możliwe było zwiedzanie Fortu III z przewodnikiem, co pozwoliło osobiście zgłębić bolesne fakty.

Wśród delegacji składających wieńce byli m.in. starosta nowodworski Magdalena Biernacka, wicestarosta Andrzej Pacocha, wójt Pomiechówka Dariusz Bielecki, wójt Nasielska Radosław Kasiak, wójt Nowego Miasta Sławomir Zalewski, ppłk Dariusz Grzyb z 64 Batalionu Lekkiej Piechoty oraz saperzy z Kazunia. Radny Paweł Musiał i płk Mariusz Łuszczyński – dowódca 2 Mazowieckiego pułku saperów i jednocześnie dowódca Garnizonu Nowy Dwór.

Obecni też przedstawiciele Nowej Nadziei Oddział Nowodworski: wiceprzewodniczący Bartosz Wiktorowicz z Moniką Wiktorowicz, Pauliną Głogowską i Patrykiem Dobrydniem. W uroczystościach wzieli także udział przedstawiciele ZS „Strzelec”: chor. zs Adam Zerbun i mjr zs Piotr Korycki.

Delegację Związku Oficerów Rezerwy Rzeczypospolitej Polskiej stanowili: płk rez. Alfred Kabata – Prezes ZG, ppłk w st. spocz. Jerzy Białoskórski – Sekretarz ZG, ppor. rez. Stanislaw Wykowski – Wiceprezes Koła ZOR RP w Warszawie, Piotr Korycki- członek Koła ZOR RP w Nowym Dworze, Wiesława Karczmarczyk – Sekretarz Głównej Komisji Rewizyjnej, Henryk Ruszczyk – członek ZG i Wiceprezes Okręgu Mazowieckiego, Michał Krzysztof Wykowski – członek honorowy ZOR RP i Prezes Warszawskiego Stowarzyszenia Rodzina Policyjna 1939 roku.

Bartosz Wiktorowicz po uroczystości zapewnił: „Jako członkowie Nowodworskich struktur Konfederacji a przede wszystkim jako Polscy patrioci cieszymy się, że mogliśmy uczestniczyć w tak ważnej i doniosłej uroczystości upamiętniającej rocznicę tragicznych wydarzeń związanych z likwidacją więzienia gestapo w Forcie III Pomiechówek. Obchody mające na celu oddanie hołdu ofiarom ataku nazistowskich Niemiec na Narodzie Polskim z roku na rok wzbudzają coraz większe zainteresowanie. Dzięki temu pamięć o bolesnych zbrodniach na mieszkańcach północnego Mazowsza trwa i stanowi świadectwo wydarzeń przekazywane kolejnym pokoleniom. Nie możemy pozwolić aby dziedzictwo osób zamęczonych w katowniach okupanta zostało zatarte w odmętach bieżących wydarzeń, także na skutek naszego zaniedbania. Uczestnictwo w obchodach ma dla mnie wymiar również osobisty, ponieważ dotyczy bezpośrednio osób z mojej najbliższej rodziny. Warto pamiętać jednak, co zostało też zaznaczone w trakcie dzisiejszych obchodów, że nazistowski okupant nie był jedynym antagonistą ówczesnych realiów. Wielu naszych rodaków walczących o wolną Polskę zginęło również w skutek działań reżimu sowieckiego, który według statystyk ma na swoim koncie jeszcze więcej ofiar a krzywdy te nadal czekają na zadośćuczynienie. Z naszej strony zrobimy wszystko co jest możliwe aby pamięć o tragicznych wydarzeniach tamtego okresu trwała wśród naszej lokalnej społeczności bo wierzymy, że buduje to naszą teraźniejszą tożsamość narodową. A w obecnych, niespokojnych czasach tej tożsamości mamy zauważalny deficyt.”

Organizatorami byli Powiat Nowodworski, Fundacja Fort III Pomiechówek i Jeep Willys Club Polska, przy współudziale 9. Brygady Wsparcia Dowodzenia DG RSZ im. gen. dyw. Wiktora Thommée i 2 Mazowieckiego Pułku Saperów. „Dla lokalnej społeczności to nie tylko bolesna rocznica, lecz także żywa lekcja historii” – podkreślili.

Wydarzenie wpisało się w projekt edukacyjno-historyczny „Fort III Pomiechówek – historia i tradycja”, wsparty dotacją 27.500 zł z Ministerstwa Obrony Narodowej. Całkowity koszt 34.220 zł, różnicę pokryła fundacja. W ramach projektu odbyło się siedem otwartych spotkań historycznych i sześć lekcji dla uczniów, z pracami porządkowymi na terenie. Realizacja trwa od 11-VII do 31-XII-2025 r.

Fundacja poinformowała o wpłacie 23.950,50 zł z 1,5% podatku za 2024 r. „Jesteśmy ogromnie wdzięczni wszystkim darczyńcom. Dzięki Wam przyszłość Fortu III jest bezpieczna” – przekazali przedstawiciele. To miejsce pamięci staje się ośrodkiem edukacji, budującym tożsamość narodową na prawdzie i ofierze, co harmonizuje z katolicką troską o dziedzictwo.

Fort III w Pomiechówku, wzniesiony w latach 1883–1888 jako element rosyjskiej Twierdzy Modlin, był świadkiem walk I wojny światowej w 1915 r. oraz obrony w 1939 r. podczas II wojny światowej. Od 1941 r. Niemcy przekształcili go w obóz przejściowy, i więzienie Gestapo, gdzie torturowano i mordowano tysiące Polaków. Ostatnia masowa egzekucja miała miejsce 30-VII-1944 r. – podczas likwidacji obiektu zamordowano około 300 więźniów. Ekshumacje w 1945 r., 1946 r. i 1966 r. ujawniły skalę zbrodni, potwierdzając rolę fortu jako największej katowni północnego Mazowsza.